ចិន: នៅថ្ងៃអង្គារ៍នេះ អតីតប្រធានាធិបតីប្រទេសហ្វីលីពីនលោក Fidel Ramos ដែលលោកត្រូវបានតែងតាំងជាប្រមុខនៃក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋាភិបាលចិន ស្ថិតក្នុងចំណោមក្រុម​អ្នក​ជំនាញនិងមន្រ្តីទាំងនោះ លោកសង្ឃឹមថា ក្នុងការពិភាក្សាលើការធ្វើដំណើរជាផ្លូវរដ្ឋមួយ ដើម្បីស្តារ​ទំនាក់​ទំនងជាមួយប្រទេសចិនឡើងវិញ ក្នុងជម្លោះដែនសមុទ្រនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ នេះបើយោងតាមការ​ចេញ​ផ្សាយដោយសារព័ត៌មាន Channel News Asia នៅថ្ងៃទី៩ សីហា ឆ្នាំ២០១៦។

កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែកក្កដា កន្លងទៅ តុលាការអាជ្ញាកណ្តាលដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងទីក្រុងឡាអេ បាន​សម្រេច​ថា ប្រទេសចិន នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តគ្មានផ្លូវទឹកមមាញឹកនិងសិទ្ធិអធិបតេយ្យភាពទេ ហើយខ្លួន​បាន​រំលោភលើហ្វីលីពីននៅទីនោះ ប៉ុន្តែចិនបានច្រានចោលរឿងក្តីនេះ។

លោក Ramos បានប្រាប់ថា «ខ្ញុំជាមនុស្សសុទិដ្ឋិនិយមយ៉ាងខ្លាំងជានិច្ច​ កំពុងតែស្វែងរក​លទ្ធផលល្អបំផុតនៅហុងកុង។ ប៉ុន្តែជាការពិតណាស់ដែលថា វាគឺអាស្រ័យលើឥរិយាបថរបស់មន្ត្រីចិន​នេះ​ផងដែរ»។ «ហើយពួកគេទាំងអស់មានទំនាក់ទំនងជាមួយក្រុងប៉េកាំង ដោយសារតែពួកគេមួយចំនួន​ត្រូវ​បាន​ចូលនិវត្តន៍រួចទៅហើយ ប៉ុន្តែបានត្រូវតែងតាំងទៅសភា ជាប្រធាននេះ​និងគណៈកម្មាធិនោះ»។​

លោក Ramos បានផ្ដល់ឱ្យសេចក្តីលម្អិតនៃផ្លូវគាត់ឬរបស់អ្នកដែលបានគ្រោងជួប លើកលែងតែ​សម្រាប់​លោក Wu Shicun ដែលជាប្រធានវិទ្យាស្ថានជាតិសម្រាប់ការសិក្សាអំពីសមុទ្រចិនខាងត្បូង គិតថា រថក្រោះ​ដែលមានមូលដ្ឋាននៅលើកោះភាគខាងត្បូងខេត្តហៃណានប្រទេសចិន។ ដូចជា​​អតីតរដ្ឋមន្រ្តី​របស់​ប្រទេសចិនសម្រាប់កិច្ចការបរទេសលោកស្រី Fu Ying លោក Ramos បាននិយាយថា លោកមិនបានដឹង​នៅឡើយទេ។

លោក Ramos បាននិយាយថា គាត់បានស្វែងរកដើម្បីកែលម្អទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចនិងវិស័យទេសចរណ៍ ដូចជាតាមរយៈការអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកនេសាទបន្ថែមទៀតនៅក្នុងកន្លែងនេសាទជារឿងធម្មតានៃតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកនៅក្នុងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្តាច់មុខរបស់ហ្វីលីពីន។ គំនិតនេះគឺដើម្បីប្រើប្រាស់សមុទ្រចិនខាងត្បូង​ជាកន្លែង​មួយ ដើម្បីសង្គ្រោះជីវិតមនុស្ស ប៉ុន្តែមិនមែនដើម្បីសម្លាប់មនុស្សឬដើម្បីបំផ្លាញជីវិតទេ។

កាលពីឆ្នាំ២០១២ ប្រទេសចិនបានរឹបអូសយកកោះ Scarborough Shoal ហើយបដិសេធមិនឲ្យ​អ្នកនេ​សាទ​ហ្វីលីពីនធ្វើការនេសាទត្រី គឺស្ថិតក្នុងចំណោមកត្តាដែលជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីល ដើម្បីស្វែង​រក​អាជ្ញាកណ្តាល។ ប៉ុន្តែប្រទេសចិន បានមិនអើពើសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការថា គ្មានថ្មប៉ប្រះទឹកនិង​ការ​កាន់​កាប់របស់ខ្លួន​នៅប្រជុំកោះ Spratly ដែលមានចំណងជើងថា វាទៅជាតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្តាច់មុខចម្ងាយ ២០០ម៉ាយ។

ប្រទេសចិនបានអះអាងថា សមុទ្រចិនខាងត្បូងស្ទើរតែទាំងមូល ដែលតាមរយៈទឹកប្រាក់ជាង ៥ពាន់​ពាន់​លាន​​នៃការធ្វើពាណិជ្ជកម្មផ្លាស់ទីរៀងរាល់ឆ្នាំ។ ដោយឡែក ប្រទេសប៊្រុយណេ, ម៉ាឡេស៊ី, ហ្វីលីពីន, កោះតៃវ៉ាន់និងវៀតណាមផងដែរ មានពាក្យបណ្តឹងនៅក្នុងសមុទ្រនេះ គេជឿថា ពួកគេជាប្រទេសអ្នកមាន ដែលយកលុយដាក់នៅក្នុងការដាក់ប្រាក់បញ្ញើថាមពល។

ទីភ្នាក់ងាររដ្ឋរបស់ចិនស៊ីនហួបានឱ្យដឹងនៅក្នុងបទអត្ថាធិប្បាយមួយថា លោក Ramos អាយុ ៨៨ឆ្នាំ​ ដែល​បានរៀបរាប់ពីតួនាទីរបស់លោកថា ជានាវាចម្បាំងបំបែកទឹកកក ហើយដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់​លោកតំ​ណាង​ឱ្យ “ជំហានបេតុងដំបូង” នៅក្នុងការចូលរួមសម្រាប់ភាគីទាំងពីរនិង “អាចនឹងបើកជំពូកថ្មីមួយ​នៅ​ក្នុង​ការដោះស្រាយជម្លោះ”។

សូមបញ្ជាក់ថា លោក Ramos គឺជាប្រធានាធិបតីប្រទេសហ្វ៊ីលីពី តាំងពីឆ្នាំ១៩៩២ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៨ នៅពេលដែលប្រទេសចិន បានកាន់កាប់ថ្មប៉ប្រះទឹកនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង៕